سببیت اشعریسببیت اشعری، سببیت قیام اماره در حدوث مصلحت و جعل حکم واقعی طبق آن است. ۱ - تعریفسببیت اشعری، مقابل سببیت معتزلی بوده و به این معنا است که قیام اماره سبب ایجاد مصلحت در مؤدای اماره می‌گردد، و چون همه مصلحت در قیام اماره وجود دارد و طبق آن، حکم واقعی جعل می‌شود، پس احکام واقعی، تابع آرای مجتهدان است. ۲ - تبین سببیت اشعریبه بیان دیگر، اشاعره می‌گویند: خداوند در لوح محفوظ هیچ حکمی ندارد و جعل حکم از سوی خداوند، تابع فتاوا و آرای مجتهدان است؛ یعنی قیام اماره سبب حدوث مصلحت در جعل طبق مؤدای آن می‌شود و به همین دلیل، اگر روزی رای و فتوای مجتهد عوض شود، حکم الله حکم واقعی هم تغییر می‌یابد، چون علت تامه و تمام موضوع برای جعل حکم، فتوای مجتهد است؛ بنابراین، اگر رای او تغییر کند، موضوع هم تغییر یافته و با تبدیل موضوع، حکم نیز ضرورتاً تغییر می‌یابد. [۱]
شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص۷۶.
۳ - نکتهمسلک سببیت از مسالکی است که برای تفسیر چیستی مؤدای امارات، طرح شده و طبق آن، اماره جعل شده تا سبب تدارک و جبران مصلحت فوت شده واقعی در حق مکلف باشد. در بیان چگونگی سببیت در این مسلک سه دیدگاه وجود دارد. [۲]
المعجم الاصولی، حیدر، محمد صنقور علی، ص۶۳۵.
[۵]
محمدی، علی، شرح رسائل، ج۱، ص۱۷۲.
[۶]
شرح رسائل، محمدی، علی، ج۱، ص۱۷۹.
[۹]
فرائد الاصول، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ج۱، ص (۴۵-۴۳).
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص ۴۸۵، برگرفته از مقاله «سببیت اشعری». |